مترجم: فریبا ولیزاده
منبع: articles.bplans.com
طرح کسب‌وکار در ساده‌ترین شکل خود نقشه راهی است برای کسب‌وکار شما که توصیف‌گر اهداف و جزئیاتی است که شامل نحوه دستیابی به این اهداف می‌شود. برنامه کسب‌وکار توصیفی از تیم شما است و دلایل اینکه چرا اعضای آن بهترین افراد برای دستیابی به اهداف هستند. 
طرح کسب‌وکار از جمله اسناد رسمی نیست، اسنادی رایج که همواره مجبور به تهیه و ارائه آنها هستید. این  طرح و فرآیند آن برای تمامی بنگاه‌های اقتصادی مزایایی دارد، اما تنها گروه محدودی از کسب‌وکارها به‌منظور دریافت وام یا مذاکره با سرمایه‌گذاران مجبور به ارائه طرح‌های کسب‌وکار رسمی هستند. این طرح شامل هر چیزی است که قرار است روی دهد. امروزه روش‌های ساده‌تری برای شما که به‌دنبال تهیه طرحی برای کسب‌وکار خود هستید، فراهم شده است. طرح‌های کسب‌وکار در مقایسه با گذشته ساده‌تر، کوتاه‌تر و آسان‌تر شده‌اند. طرح‌هایی با ضخامت 30 یا 40 صفحه امروزه خلاصه‌تر شده‌اند و نوشتن آن سهولت بیشتری پیدا کرده و البته خواندن و درک آنها بسیار راحت‌تر شده است.
به‌منظور آشنایی بیشتر با یک طرح کسب‌وکار بهتر است ابتدا با اصول اولیه آغاز کنیم.


 طرح کسب‌وکار چیست؟
اگر یک ایده کسب‌وکار و کارهایی که برای تحقق آن باید انجام دهید، به ذهنتان خطور کرده است، در این صورت شما یک طرح کسب‌وکار تهیه کرده‌اید. به‌طور کلی طرح کسب‌وکار شامل برنامه‌ای است که برای شناسایی نحوه پیشرفت کسب‌وکار و البته تعیین روش‌های کسب موفقیت تهیه می‌شود. به‌طور عملی و در اکثر بنگاه‌های اقتصادی، طرح کسب‌وکار به سادگی تعیین و تمرکز بر استراتژی، شناسایی وظایف و مسوولیت‌ها و انجام پیش‌بینی‌های اولیه از جریان وجوه نقد و مدیریت کسب‌وکار است. 
طرح کسب‌وکار در یک فایل رایانه‌ای تهیه می‌شود و نسخه چاپ شده آن تنها در شرایط خاص و برای ارائه به افراد و گروه‌های خارج از سازمان یا اعضای تیم‌ها تهیه می‌شود. سند رسمی طرح کسب‌وکار شامل چکیده اجرایی، مروری بر فعالیت‌های شرکت، اطلاعاتی از محصولات یا خدمات شرکت، طرح بازاریابی شرکت، لیستی از اهداف و نقاط عطف تعیین شده، اطلاعاتی درباره هر یک از اعضای تیم مدیریت و نقش آنها در شرکت و جزئیاتی از طرح مالی شرکت می‌شود. از هر یک از موارد مذکور با عنوان «بخش» یا «فصل» طرح کسب‌وکار یاد می‌شود. 
در تمامی موارد، برنامه بررسی مهم‌ترین بخش طرح کسب‌وکار بشمار می‌رود. بخشی از طرح که به‌عنوان قسمتی از فرآیند برنامه‌ریزی است، بررسی منظم نتایج و مقیاس‌ها را بر عهده دارد. در واقع دلیل این اهمیت حیاتی بودن انجام بررسی و تجدید نظر است.
متاسفانه بسیاری از افراد تهیه طرح کسب‌وکار را فقط برای کسب‌وکار‌های نوپا یا اقدام به دریافت وام ضروری می‌پندارند. اما تهیه طرح کسب‌وکار برای کسب‌وکار‌های در حال اجرا و بدون در نظر گرفتن نیاز به سرمایه‌گذاری‌های جدید یا دریافت وام امری حیاتی است. بدیهی است که کسب‌وکار‌های فعال باید طرح‌هایی در اختیار داشته باشند که در صورت بروز تغییر در شرایط بازار و رویارویی با فرصت‌های جدید قابل حفظ و به‌روزرسانی است. هر بنگاه اقتصادی اهداف بلندمدت و کوتاه‌مدت، اهداف فروش و بودجه‌ای خاص دارد، هر طرح کسب‌وکار شامل تمامی این نکات مذکور می‌شود و هم برای بنگاه‌های نوپا و هم کسب‌وکار‌های با سابقه که به‌دنبال رشد هستند، مفید است.


 چه کسانی به طرح کسب‌وکار نیاز دارند؟
اگر به‌دنبال برداشتن گام بزرگی هستید که به احتمال زیاد هزینه بر و زمان بر است و مقدار قابل‌توجهی از منابع صرف آن خواهد شد، بهتر است به فکر تهیه طرح کسب‌وکار باشید. اگر به کسب‌وکار خود اهمیت می‌دهید، تهیه طرح کسب‌وکار برای کسب موفقیت امری ضروری است.


 کسب‌وکار‌های نوپا
سناریوی تهیه طرح کسب‌وکار درواقع نوعی راه‌اندازی یا پیاده‌سازی به‌شمار می‌رود. با تهیه طرح کسب‌وکار موسسان قادر خواهند بود بسیاری از عدم‌اطمینان‌های موجود را درخصوص طرح‌ریزی فروش، بودجه‌بندی و تعیین وظایف و مسوولیت‌ها به مسائلی قابل درک و معنی دار تبدیل کنند. نیاز به تهیه یک برنامه، دقیقا زمانی آشکار می‌شود که شما نمی‌دانید چه میزان سرمایه را چه زمانی نیاز دارید. بنابراین به کمک همین طرح دست‌کم بنگاه‌های نوپا قادر خواهند بود سرمایه‌گذاران، بانک‌ها و اطرافیان خود را نسبت به سرمایه‌گذاری و تامین مالی کسب‌وکارشان ترغیب کنند. 
در این صورت برنامه کسب‌وکار توصیفی است از هرآنچه در یک بنگاه اقتصادی انجام می‌شود و البته نحوه دستیابی به اهداف و مهم‌تر از همه اینکه چرا موسسان آن بهترین افراد برای عملی کردن آن هستند. 
طرح اولیه کسب‌وکار شامل جزئیاتی درخصوص میزان بودجه موردنیاز برای آغاز فعالیت و ادامه آن در دوره‌های مختلف رشد برای دستیابی به سود مورد نظر است. بنگاه‌های اقتصادی باسابقه از طرح کسب‌وکار نه تنها به‌منظور رویارویی با تغییرات بازار و بهره‌مندی از فرصت‌های موجود، بلکه برای مدیریت و هدایت کسب‌وکار خود بهره می‌برند. 
از سوی دیگر طرح کسب‌وکار برای تقویت استراتژی، تهیه مقیاس‌ها و معیارها، مدیریت وظایف و اهداف، پیگیری نتایج و مدیریت منابع نظیر جریان وجوه نقد کاربرد دارد. علاوه‌بر این مدیران را در تنظیم دوره‌های منظم نظارت و بازبینی یاری می‌رساند.
طرح کسب‌وکار یکی از محرک‌های اصلی برای رشد کسب‌وکار به‌شمار می‌رود. یکی از مطالعات اخیر که توسط پروفسور اندرو برو مدیر موسس مرکز کارآفرینی و اقتصاد  Bettany در دانشکده کرانفیلد انجام شده است، به نتایج قابل‌توجهی دست پیدا کرده است. براساس نتایج حاصل از این پژوهش کسب‌وکار‌هایی که طرح کسب‌وکار را به‌منظور مدیریت کسب‌وکار به‌کار می‌برند، 30 درصد رشد بیشتری دارند. برای کسب‌وکارهای باسابقه بهره‌مندی از فرآیند برنامه‌ریزی کسب‌وکار یک مزیت اقتصادی محسوب می‌شود و منجر به رشد سریع‌تر و نوآوری بیشتر می‌شود. طرح‌های کسب‌وکار مانند ابزارهایی پویا هستند که برای دستیابی به رشد و جلوگیری از تاثیرگذاری مشکلات بالقوه بر روند کسب‌وکار عمل می‌کنند.   


 انتخاب بهترین طرح کسب‌وکار
باتوجه به اینکه برنامه‌های کسب‌وکار با مقاصد مختلف تهیه می‌شوند انواع مختلفی را شامل می‌شوند. پیش از اقدام به نوشتن طرح کسب‌وکار، باید مخاطبان و اهداف تهیه آن را تعیین کنید. درحالی‌که کسب‌وکارهای مختلف مولفه‌های تقریبا مشترکی دارند، اما فرمت طرح کسب‌وکار باتوجه به نوع مخاطب و نوع بنگاه اقتصادی، فرق می‌کند.
برای مثال اگر تصمیم دارید طرحی برای یک شرکت زیست فناوری تهیه کنید، باید وارد جزئیات فرآیندهای مصوب دولتی شوید. اگر طرح مختص یک رستوران است، جزئیاتی که درباره مکان ارائه می‌شود ازجمله مولفه‌های مهم تلقی می‌شود. بدیهی است زبانی که در طرح کسب‌وکار شرکت زیست فناوری به‌کار خواهید گرفت تخصصی‌تر از زبان و لحن طرح تهیه شده برای رستوران خواهد بود. برنامه‌های کسب‌وکار از نظر اندازه، جزئیات و نوع ارائه متفاوت هستند. برنامه‌هایی که کاربرد داخلی دارند و به‌طور انحصاری به‌منظور برنامه‌ریزی داخلی و مدیریت استراتژیک استفاده می‌شوند رسمیت کمتری دارند. از سوی دیگر طرحی که روی میز سرمایه‌دار ارشد قرار می‌گیرد، باید رسمیت بالایی داشته و بر جنبه‌های رشد سریع کسب‌وکار و تجربه تیمی تمرکز داشته باشد. در این بخش به معرفی سه نوع مختلف طرح‌های کسب‌وکار اشاره می‌شود:
- طرح کسب‌وکار تک صفحه‌ای: همان‌گونه که از عنوان آن پیدا است شامل چکیده‌ای از فعالیت‌هایی است که در کسب‌وکار شما صورت می‌گیرد و در یک صفحه تهیه می‌شود. در واقع شامل توصیفی دقیق از کسب‌وکار است که به زبانی ساده تهیه شده است. معرفی کسب‌وکار به غیرخودی‌ها، نظیر سرمایه‌گذاران ازجمله مهم‌ترین اهداف تهیه چنین طرح‌هایی است، زیرا سرمایه‌گذاران اغلب زمان زیادی ندارند و ارائه یک طرح کوتاه بهترین انتخاب برای اولین جلسه ملاقات با آنها است. 
- طرح حقیقی کسب‌وکار: طرح واقعی کسب‌وکار شامل تمام چیزهایی است که قرار است رخ دهد و تشریفاتی که برای ارائه یک طرح ضروری است (استراتژی، بودجه، معیارها و پیش‌بینی‌ها). البته چنین طرحی شامل برنامه بررسی ماهانه و تجدید نظر نیزهست. طرح داخلی شامل تاریخچه شرکت و سابقه مدیریت نمی‌شود، زیرا اغلب افراد و گروه‌های حاضر در سازمان به‌طور قطع از آن اطلاع دارند. طرح کسب‌وکار داخلی ابزاری مدیریتی است که برای هدایت و رشد کسب‌وکارهای نوپا و کسب‌وکار‌های فعال به‌کار برده می‌شود. چنین طرح‌هایی به صاحبان کسب‌وکار در تصمیم‌گیری‌های استراتژیک و ارزیابی میزان پیشرفت یاری می‌رسانند.
- طرح‌های کسب‌وکار خارجی (سند طرح کسب‌وکار استاندارد): چنین طرح‌هایی، اسناد رسمی طرح کسب‌وکار هستند که به‌منظور ارائه به گروه‌هایی خارج از سازمان تهیه می‌شوند و اطلاعاتی در خصوص کسب‌وکار را در اختیار آنها قرار می‌دهند. 
رایج‌ترین هدف تهیه چنین طرحی برای جذب سرمایه‌گذاران یا درخواست وام است، البته در برخی موارد برای استخدام، آموزش یا جذب کارکنان موثر نیز کاربرد دارد. این سند در واقع تصویری کلی از طرح کسب‌وکار را در بازه‌های زمانی خاص فراهم می‌کند. طرح خارجی به جزئیاتی از چگونگی تخصیص سرمایه در بخش‌های مختلف کسب‌وکار اشاره می‌کند و تاکید بسیاری بر سابقه و توانایی‌های تیم سازمان دارد، زیرا سرمایه‌گذاران همواره به سرمایه‌گذاری بر افراد بیش از ایده‌ها تمایل دارند.
همان‌طور که قبلا اشاره شد تمامی برنامه‌های کسب‌وکار عناصر کلیدی و مشترکی دارند که عبارت است از: توضیحاتی پیرامون خلاصه اجرایی، مروری بر فعالیت‌های شرکت، محصولات و خدمات، بازار هدف، برنامه بازاریابی و فروش، مقیاس‌ها و نقاط عطف، تیم مدیریتی و برنامه مالی است. 


 استفاده از طرح کسب‌وکار برای تحقق پیشرفت
مسلما کوچک‌ترین اقدام نسبت به تهیه یک طرح کسب‌وکار یک مزیت قابل توجه برای کسب‌وکار محسوب می‌شود. اما تضمین موفقیت به‌سادگی نوشتن یک طرح کسب‌وکار نیست. بهترین روش برای کسب ارزش از یک طرح کسب‌وکار، استفاده از آن به عنوان یک ابزار مدیریتی است.
 به این منظور برنامه شما مستلزم بازبینی و تجدید نظر مداوم است. در حین انجام کسب‌وکار همواره در حال یادگیری و جمع‌آوری اطلاعاتی در خصوص علاقه مندی‌های مشتریان، موثرترین تاکتیک‌های بازاریابی یا حتی تاکتیک‌های ناموفق هستید. 
بنابراین طرح کسب‌وکار شما باید بازتابی از آموخته‌ها باشد تا استراتژی‌های آتی شما را هدایت کند.